Η τριχόπτωση είναι ένα σύμπτωμα με πολλά πρόσωπα και εξίσου πολλές ερμηνείες. Μπορεί να αφορά αποκλειστικά το τριχωτό της κεφαλής ή να γίνεται αντιληπτή στο σύνολο της τριχοφυΐας στο σώμα. Αν και συχνότερα απασχολεί ενήλικες, δεν αποκλείεται να εμφανιστεί και σε παιδιά. Να σημειωθεί πως υπό φυσιολογικές συνθήκες χάνουμε περίπου 50–100 τρίχες την ημέρα. Με γύρω στις 100.000 τρίχες στο κεφάλι, αυτή η απώλεια περνά απαρατήρητη, επειδή νέες τρίχες αντικαθιστούν όσες πέφτουν. Όταν όμως ο κύκλος ζωής της τρίχας διαταράσσεται, η ζυγαριά κλίνει προς τη μεριά της απώλειας μαλλιών και τότε η αραίωση γίνεται ορατή. Η τριχόπτωση όμως σε ποια αίτια οφείλεται και πώς μπορεί το άτομο να διαχειριστεί εγκαίρως και στοχευμένα αυτή την κατάσταση;

Τριχόπτωση και γενετικά ή παθολογικά αίτια

Όταν μιλάμε για την τριχόπτωση και τα αίτια που την πυροδοτούν, η κληρονομικότητα βρίσκεται πολύ συχνά στην κορυφή. Η ανδρογενετική αλωπεκία είναι η συνηθέστερη μορφή απώλειας μαλλιών σε άνδρες και γυναίκες και μπορεί να ξεκινήσει ακόμη και από την εφηβεία, ιδίως όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό φαλάκρας ή αραίωσης. Η γενετική προδιάθεση δεν μεταβιβάζεται μόνο από τη μία πλευρά της οικογένειας· μπορεί να κληρονομηθεί τόσο από τη μητέρα όσο και από τον πατέρα, και εκφράζεται μέσω ευαισθησίας των τριχοθυλακίων στις ορμονικές μεταβολές. Στους άνδρες συνήθως βλέπουμε υποχώρηση της πρόσθιας γραμμής ή αραίωση στην κορυφή, ενώ στις γυναίκες παρατηρείται διάχυτη λέπτυνση χωρίς υποχώρηση της hairline.

Πέρα από τα γονίδια, σημαντικό ρόλο όταν μιλάμε για τριχόπτωση και τα αίτια αυτής έχουν τα νοσήματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις η τριχόπτωση αποτελεί άμεση εκδήλωση μιας πάθησης ή παρενέργεια της θεραπείας της. Ενδεικτικά, διαβήτης, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, σιδηροπενική αναιμία, διάφορες λοιμώξεις, κακοήθειες και χημειοθεραπείες, δευτερογενής σύφιλη, σκληροδερμία, ψωρίαση, σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, έκζεμα, γυροειδής αλωπεκία και θυλακικός λειχήνας (Lichen Planopilaris) συνδέονται με απώλεια μαλλιών.

Τριχόπτωση και ορμονικά αίτια

Σημαντική είναι επίσης η κατηγορία των ορμονικών διαταραχών: υποθυρεοειδισμός ή υπερθυρεοειδισμός, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS), αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης λόγω έντονου στρες, ενδοκρινοπάθειες των επινεφριδίων όπως η νόσος ή το σύνδρομο Cushing, καθώς και οι φυσιολογικές μεταβολές της εγκυμοσύνης και της εμμηνόπαυσης, μπορούν να αλλάξουν τον κύκλο της τρίχας και να οδηγήσουν σε αραίωση.

Αίτια τριχόπτωσης που έχουν τις ρίζες τους σε φάρμακα

Στο κεφάλαιο που αφορά την τριχόπτωση και τα αίτια αυτής ανήκει και η φαρμακευτική αγωγή. Ορισμένα φαρμακευτικά σκευάσματα αυξάνουν τη διάχυτη απώλεια μαλλιών, ιδιαίτερα όταν είναι ισχυρά ή χορηγούνται για μεγάλο διάστημα. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται αντικαρκινικά/αντινεοπλασματικά, αντιεπιληπτικά, ρετινοειδή, αντικαταθλιπτικά, ορμονικά αντισυλληπτικά, αντιμιτωτικά όπως η κολχικίνη, ορισμένα αντιπηκτικά (αν και αυτό αναφέρεται σπανιότερα), έκθεση σε βαρέα μέταλλα και παράγοντες με μυοτοξική δράση. Η καλή είδηση είναι ότι συχνά η τριχοφυΐα επανέρχεται μετά τη διακοπή του υπαίτιου φαρμάκου.

Άγχος ως βασικό αίτιο εμφάνισης τριχόπτωσης

Το έντονο ψυχολογικό ή σωματικό στρες είναι επίσης πυροδότης. Στη γυροειδή αλωπεκία, το ανοσοποιητικό «μπερδεύεται» και στοχεύει τα τριχοθυλάκια, δημιουργώντας κατά τόπους κυκλικά σημάδια αραίωσης που μπορεί να επεκταθούν, ακόμη και σε φρύδια ή γενειάδα. Στην τελογενή τριχόρροια, πάλι, ένα στρεσογόνο γεγονός –χειρουργείο, σοβαρή λοίμωξη, γέννα, έντονη ψυχολογική φόρτιση– ανατρέπει συγχρονισμένα τον κύκλο των τριχών· δύο με τρεις μήνες αργότερα αυξάνεται απότομα ο αριθμός των τριχών που πέφτουν. Άλλη ιδιαίτερη περίπτωση είναι η τριχοτιλλομανία, μια επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά τραβήγματος των τριχών που σχετίζεται με άγχος, αρνητικά συναισθήματα και ανάγκη εκτόνωσης.

Τριχόπτωση λόγω προχωρημένης ηλικίας

Κι όμως, η ηλικία και οι μεγάλες αλλαγές ζωής αφήνουν το αποτύπωμά τους και στα μαλλιά. Καθώς περνούν τα χρόνια, τα τριχοθυλάκια τείνουν να «μικραίνουν» και να υπολειτουργούν, οι τρίχες γίνονται πιο λεπτές και αναπτύσσονται πιο αργά. Στην κύηση και –κυρίως– μετά τον τοκετό, η ορμονική μεταβολή μπορεί να φέρει έντονη αλλά παροδική τριχόπτωση που συνήθως υφεθεί μέσα σε 6 έως 12 μήνες. Στην εμμηνόπαυση, η πτώση των οιστρογόνων ευνοεί τη λέπτυνση και τη διάχυτη αραίωση.

Τριχόπτωση και αίτια που εδράζονται στην καθημερινότητα και σε ορισμένες συνήθειες

Δεν είναι όλα τα αίτια «βαριά». Συχνά, η απάντηση στο ερώτημα η τριχόπτωση σε ποια αίτια οφείλεται κρύβεται σε πιο απλές παραμέτρους. Η εποχική τριχόπτωση, για παράδειγμα, κορυφώνεται συνήθως το φθινόπωρο και τείνει να διαρκεί 1–2 μήνες, χωρίς να αφήνει μόνιμο ίχνος. Οι διατροφικές ελλείψεις αποτελούν έναν ακόμη, υποτιμημένο παράγοντα: ανεπαρκής πρόσληψη πρωτεϊνών, βιταμινών A, συμπλέγματος B (ιδίως βιοτίνης, Β2, Β6, Β12 και φολικού), C, D και E, καθώς και ιχνοστοιχείων όπως σίδηρος, ψευδάργυρος και σελήνιο, μπορεί να εκδηλωθούν με αδύναμα, εύθραυστα μαλλιά. Σε γυναίκες με βαριές περιόδους η σιδηροπενία είναι συχνή αιτία αραίωσης των μαλλιών, κάτι που επιβεβαιώνεται εύκολα με εξετάσεις αίματος.

Ο τρόπος που περιποιούμαστε τα μαλλιά μας έχει σημασία. Συνεχές και σφιχτό πιάσιμο των μαλλιών, άκαμπτα λαστιχάκια, σκληρές βαφές, έντονη χρήση προϊόντων styling ή συσκευών υψηλής θερμότητας (ισιωτικό, σεσουάρ) «ταλαιπωρούν» την τρίχα και το τριχωτό. Σε ορισμένους ανθρώπους προκαλείται και τραυματική αλωπεκία λόγω χρόνιου τραβήγματος. Εξίσου σημαντικές είναι οι λοιμώξεις του τριχωτού, όπως η δερματοφυτία.

Πώς εκδηλώνεται η τριχόπτωση και πότε χρειάζεται αξιολόγηση

Η τριχόπτωση εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με την αιτία. Η πιο κοινή εικόνα είναι η σταδιακή αραίωση σε ένα ή περισσότερα σημεία του κεφαλιού. Στους άνδρες, η γραμμή των μαλλιών συχνά υποχωρεί σχηματίζοντας το γνωστό «Μ» ή εμφανίζεται αραιή περιοχή στην κορυφή. Στις γυναίκες, η πρόσθια γραμμή συνήθως διατηρείται, αλλά τα μαλλιά λεπταίνουν διάχυτα. Άλλοι παρατηρούν κυκλικά μικρά «νομισματικά» κενά –χαρακτηριστικά της γυροειδούς αλωπεκίας – με ή χωρίς προειδοποιητικό κνησμό. Σε καταστάσεις τελογενούς τριχόρροιας, οι τρίχες φεύγουν «με τις χούφτες» κατά το λούσιμο ή το χτένισμα, χωρίς να σχηματίζονται εμφανή φαλακρά μπαλώματα. Υπάρχουν τέλος περιπτώσεις γενικευμένης απώλειας μαλλιών σε όλο το σώμα, όπως μετά από χημειοθεραπεία, όπου η τριχοφυΐα συνήθως επανεμφανίζεται σταδιακά όταν ολοκληρωθεί η θεραπεία.

Αναζητήστε ιατρική συμβουλή όταν η απώλεια είναι έντονη ή επίμονη, όταν βλέπετε «γυμνά» σημεία, όταν το τριχωτό της κεφαλής πονά, ξεφλουδίζει ή αισθάνεστε φαγούρα, ή όταν η τριχόπτωση συνοδεύεται από συμπτώματα όπως έντονη κόπωση, υπνηλία ή ζαλάδες που μπορεί να δείχνουν αναιμία ή ορμονικό πρόβλημα. Ο/Η δερματολόγος θα πάρει αναλυτικό ιστορικό και θα πραγματοποιήσει κλινική εξέταση, δοκιμασία έλξης (pull test), τριχοσκόπηση, ενδεχομένως τριχοριζόγραμμα, και θα προτείνει τις κατάλληλες αιματολογικές/ορμονικές εξετάσεις. Η σωστή διάγνωση είναι το 50% της λύσης, γιατί κάθε σχήμα θεραπείας στοχεύει στην εκάστοτε αιτία. Μόνο έτσι η τριχόπτωση θα λάβει την κατάλληλη θεραπεία.

Επιλογές αντιμετώπισης για την τριχόπτωση και τα αίτια που την προκαλούν

Όταν υπάρχει συγκεκριμένη διάγνωση, εφαρμόζονται στοχευμένες θεραπευτικές στρατηγικές. Για την ανδρογενετική αλωπεκία, υπάρχουν επιλογές τόσο συντηρητικές όσο και επεμβατικές, πάντα σε εξατομικευμένο πλάνο και με έμφαση στην ασφάλεια και την ακρίβεια της κάθε τεχνικής. Στις φλεγμονώδεις μορφές (π.χ. γυροειδής αλωπεκία, Lichen Planopilaris) χρησιμοποιούνται ειδικά σχήματα υπό ιατρική επίβλεψη. Σε περιπτώσεις που η τριχόπτωση σχετίζεται με θυρεοειδή, αναιμία, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών ή Cushing, η ρύθμιση της υποκείμενης διαταραχής είναι το κλειδί. Αν υποψιάζεστε ότι κάποιο φάρμακο επιδεινώνει την απώλεια, μην το διακόψετε μόνοι σας· συζητήστε με τον/την θεράποντα ιατρό εναλλακτικές.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η αντιμετώπιση γίνεται αποτελεσματικότερη όταν σας καθοδηγεί ειδικός. Ένας/Μία δερματολόγος με εξειδίκευση στην αντιμετώπιση της τριχόπτωσης μπορεί να συνθέσει ένα προσωπικό πλάνο που να συνδυάζει τις κατάλληλες θεραπείες, ανάλογα με το ιστορικό, την κλινική εικόνα και τους στόχους του εκάστοτε ασθενούς.

Αν αναρωτιέστε η τριχόπτωση σε ποια αίτια οφείλεται, θυμηθείτε ότι πρόκειται για ένα αρκετά σύνθετο ζήτημα. Τα περισσότερα σενάρια είναι αναστρέψιμα όταν αναγνωριστεί ο πυροδότης και εφαρμοστεί έγκαιρα η κατάλληλη στρατηγική. Αν τα συμπτώματα είναι έντονα, αν δείτε κυκλικά φαλακρά σημεία, αν το τριχωτό υφίσταται φλεγμονή ή πονά, ή αν συνυπάρχουν γενικά συμπτώματα όπως κόπωση και ζάλη, απευθυνθείτε σε δερματολόγο ή παθολόγο/ενδοκρινολόγο για μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση. Η Δερματολόγος Dr. Άουρα Υφαντή αντιμετωπίζει κάθε περίπτωση τριχόπτωσης εξατομικευμένα και με σεβασμό στις ανάγκες του εκάστοτε ασθενούς.

Με την κατάλληλη διερεύνηση, ένα ρεαλιστικό, εξατομικευμένο πλάνο θεραπείας και μικρές αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες, η τριχόπτωση μπορεί στις περισσότερες περιπτώσεις να τεθεί υπό έλεγχο. Το πρώτο βήμα είναι πάντα να κατανοηθεί όχι η ίδια η τριχόπτωση αλλά τα αίτια που την πυροδοτούν. Έτσι μεγιστοποιούνται οι πιθανότητες επιτυχίας του εκάστοτε θεραπευτικού σχεδίου.